Hartmann işlemi, primer anastomozun güvenilir olmadığı sigmoid ve rektumun üst kesimini içeren, değişik patolojiler endikasyonu olan bir girişimdir. Çalışmamızda Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi'nde 1992-1997 arasında Hartmann işlemi yapılan 31 hastadaki deneyimimiz incelenmiştir. Hastaların 16'sı erkek, 15'i kadın olup ortalama yaş 65 (32-88)'ti. Hastaların 27'si (%87,1) acil, 4'ü (%12,9) efektif şartlarda opere edilmiş olup 19'unda (%61,3) benign, 12'sinde (%38,7) malign patolojiler mevcuttu. Bu hastaların 17'sinde (%62,9), ortalama 86 (54-300) gün sonra anastomoz yapılarak devamlılık sağlandı. Primer işlemde mortalite %12,9; morbidite %29,3'tü. Anastomoz yapıldıktan sonra kaçak ve mortalite izlenmedi. Üç hastada (%17,6) başka nedenlere bağlı morbidite gelişti. Geçmişte vurgulanan rekonstrüksiyon güçlüğünün belli oranda aşılması ve yüksek seyreden morbidite ve mortalite oranının giderek azalması nedeniyle Hartmann işlemi, yüksek riskli hastalarda sırasında ilk tercih, sırasında son çare olarak seçilebilen bir yöntemdir.
Anahtar Kelimeler: HARTMANN İŞLEMİ, KOLOSTOMİ KAPATILMASI, KOMPLİKASYONLARHartmann's procedure is suitable operation and its indications are extended for different kinds of pathologies of rectum and sigmoid colon when primary restorative resection cannot be safely performed. During the June 1992 to 1997 time period, we analyze our experience in the 31 patients who underwent Hartmann's procedure at the Department of Surgery, Dokuz Eylül Universty Hospital. There were 16 men and 15 women, with a median age of 65 (range 32-88) years. Twenty seven (87,1%) patients were operated for emergent diseases, four (12,9%) patients for elective conditions. The pathologic process encountered was benign in 19 (61,3%) and malign in 12 (38,7%). The median time interval for Hartmann's procedure to reversal was 86 (range 54-300) days in only 17 (62,99%) of these patients. The mortality rate of primary procedure was 12,9% and important morbidity was 29,3%. No anastomotic leak and mortality was found following ostomy closure. Morbidity due to another reasons occurred in 3 patients (17,6%). There has been a notable but progressive decline in the seemingly high incidence of morbidity and in the technical difficulty frequently associated with Hartmann's procedure and its reversal. So, Hartmann's procedure can be selected as "a first choice" or "a hist resort" operation in high risk patients.
Keywords: HARTMANN'S PROCEDURE, COLOSTOMY CLOSURE, COMPLICATIONS