Acil poliklinik ve ambulans çalýþanlarý da dahil olmak üzere Acil Týp Sistemleri (ATS), medya için zengin haber kaynaklarýdýr. Bu durum özellikle Felâket bölgelerinde ve kurtarma hizmetleri sýrasýnda sýklýkla medya ile acil týp servislerinin birlikte çalýþmasýný ve birinin diðerine konu olmasýný gerektirebilir. Çoðu Felâket ayrýntýlarýyla incelendiðinde görülmüþtür ki; medya-acil týp sistemi birlikteliði, olumlu olabileceði gibi olumsuz sonuçlarda doðurabilmektedir. Bu iliþkilerin iyi düzenlenebildiði durumlarda ortaya çýkabilecek yeni yaralanmalar ve ölümler engellenebileceði gibi, kötü düzenlenen iliþkiler sunulan hizmetin etkinliðini zaten kýsýtlý olan haberleþme ve enerji kaynaklarýný azaltabilir, dahasý acil týp ve kurtarma hizmetinin tamamiyle devre dýþý kalmasýna da neden olabilir.

Çalýþmamýzda, 1978-1996 yýllarý arasýnda, D.Ü. Diþhekimliði Fakültesi Aðýz-Diþ-Çene Hastalýklarý ve Cerrahisi kliniðinde tedavi edilen 2308 fasiyal fraktürlü hastada; Güneydoðu Anadolu bölgesindeki sosyo-ekonomik ve coðrafik yapý ile iklim koþullarýnýn; fasiyal fraktürlerin etyoloji, yaþ, cinsiyet, anatomik lokalizasyonlar ve mevsimsel daðýlýmlarý üzerindeki etkilerinin araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr. Etyolojik sebepler arasýnda, trafik kazalarý ve düþmelerin birbirlerine yakýn oranlarda ilk sýralarda yer aldýðý, fraktürlerin en sýk olarak görüldüðü yaþ grubunun 0-10 yaþ grubu olduðu tespit edilmiþ ve vakalarýn büyük çoðunluðunu erkeklerin oluþturduðu saptanmýþtýr. Tüm fasiyal fraktürler içerisinde izole fraktürlerin % 88.85 oranýnda görüldüðü ve en fazla sayýda fraktürün mandibulada meydana geldiði tespit edilmiþtir.

Bu çalýþmada 1995-1997 yýllarý arasýnda 34 hematüri bulgulu genel vücut travmalý olgu, hematüriye yaklaþým açýsýndan, literatür de gözden geçirilerek, retrospektif olarak irdelendi. Olgularýn 5'inde makroskopik (2'si gros hematürili), 25'inde mikroskopik hematüri ve 4'ünde üretroraji saptandý. Hematüriye sebep; 17 olguda yüksekten düþme, 12 olguda trafik kazasý ve 4 olguda ateþli silah yaralanmasý olarak belirlendi. Bu olgularýn sadece 3'ünde (%8.83) ürolojik cerrahi giriþim yapýldý. Taný aracý olarak 20 olguda ultrasonografý (US), 6 olguda bilgisayarlý tomografi (BT), 4 olguda intravenöz pyelografi (1VP) ve 4 olguda üretrografi kullanýldý. Hematüriye yaklaþýmda temkinli ve o ölçüde de sabýrlý olmak gerektiði sayýndayýz.

Peritonitis tüberkülozun nadir görülen bir þeklidir. Bu çalýþmada tüberküloz peritonitin ultrasonografýk bulgularýnýn deðerlendirilmesi amaçlandý. Karýn aðrýsý, karýnda þiþlik, ateþ ve kilo kaybý yakýnmalarýyla müracaat eden altý olgu prospektif olarak incelendi. Sonografýk incelemede olgularýn tamamýnda asit saptandý. Üç olguda homojen anekoik görünüm, iki olguda asit içinde ekojen yýkýntý ürünleri vardý. Yaygýn asitli olgularda fibröz septalar ve dört olguda ince inkomplet mobil bantlar saptandý. Üç hastada peritoneal yüzeyde nodülerite izlendi. Olgularýn üçünde omental kalýnlaþmayý teyit eden omental kek bulgusu saptandý. Lokalize veya yaygýn asitin, septasyon ve internal ekolarýn, peritoneal kalýnlaþma ve nodüleritenin tespitinin þiddetle tüberküloz peritoniti düþündürebileceði, ultrasonografinin tanýda önemli bir rol oynadýðý ve böylece hastalarýn laparoskopi ve laparotomi gibi daha invaziv yöntemlerden korunabileceði kanýsýna verildi.

Haziran - Aralýk 1996 tarihleri arasýnda OGÜTF Acil Servisinde genel vücut travmasý nedeni ile tedavi edilmiþ olan 734 olgu yaralanma þiddetinin belirlenebilmesi amacý ile GKS, KYS ve TS ile deðerlendirilmiþtir. Eksitus olan vakalarda mortalitenin tahmin edilebilmesinde üç skorlama sisteminin de duyarlý olduðu görülmüþ, hospitalizasyon ve operasyon ihtiyacýnýn belirlenmesinde ise KYS nin daha duyarlý olduðu görülmüþtür.

Bu çalýþmada; kliniðimizde tedavi edilen künt ve penetran penis yaralanmalý hastalar retrospektif olarak deðerlendirilmiþtir. Ocak 1990 ile Ekim 1997 tarihleri arasýnda, Dicle Üniversitesi Hastanesi Üroloji kliniðinde penis yaralanmasý nedeniyle 40 hasta tedavi edilmiþtir. Bu hastalar; yaþ, yaralanma þekli, fizik muayene bulgularý, radyolojik bulgular, yandaþ organ yaralanmalarý, tedavi þekilleri, postoperatif erken ve geç komplikasyonlarý yönünden deðerlendirilmiþtir. Hastalar 20-55 (ortalama 28) yaþlarý arasýnda olup, yaralanma nedeni 29 hastada künt travma, 11 hastada ise penetran travmadýr. Künt penil travmalý 3 hastaya medikal tedavi uygulanýrken, diðer 37 hastada cerrahi tedavi uygulanmýþtýr. Yandaþ organ yaralanmalarý, penetran travmalý hastalarda daha fazla saptanmýþtýr. Postoperatif komplikasyon olarak 2 hastada yara enfeksiyonu, 1 hastada üretra darlýðý, 1 hastada penil ereksiyonda yetersizlik ve 5 hastada cinsel iliþkiyi engellemeyen penil kurvatür saptanmýþtýr. Sonuç olarak; penis yaralanmalý hastalarýn cerrahi giriþim ile ciddi komplikasyon olmaksýzýn baþarý ile tedavi edilebileceðine inanýyoruz.

Uçak kazalarý, özellikle sað kurtulma þansýnýn son derece az olmasý nedeniyle en ciddi kazalardan kabul edilirler. Uçak kazalarý ile ilgili yayýn Türkçe literatürde olmadýðý gibi yabancý literatürde de fazla yoktur. Ayrýca Van uçak kazasýnda yolcularýn 1/4 ünün sað olarak kurtulmasý da bizi bu çalýþmaya iten sebepler arasýndadýr. 29.12.1994 tarihinde ikinci Ankara-Van uçaðý saat 15.45 sýralarýnda Van havaalanýna iniþ yaparken, kötü hava koþullarý nedeniyle daða çarparak düþmüþtür. 76 yolcudan 55'i olay yerinde, 2'si hastanede olmak üzere toplam 57 yolcu hayatýný kaybetmiþ ve 19 yolcu ise sað olarak kurtulmuþtur. Yaralý yolcular, primer patolojileri itibari ile beþi göðüs cerrahisi, dördü ortopedi ve travmatoloji, üçü beyin cerrahisi ve ikisi de genel cerrahi kliniklerine yatarak tedavi görürken, diðer yedi yaralý ise müþahade amaçlý olarak yatýrýlýp kýsa bir süre sonra taburcu edilmiþtir.

Bu çalýþma Duodenal ülser perforasyonlu vakalarda hastanede kalýþ süresi ve bu süreye etki eden faktörleri araþtýrmak, multivaryan bir istatistik çalýþmasý ile hangi faktörlerin daha önemli olduðunu saptamak amacýyla yapýlmýþtýr. Duodenal ülserlerin týbbi tedavisinde gerçekleþen büyük ilerlemeler ile birlikte perforasyonlar daha ileri yaþ gruplarýnda görülmeye baþlanmýþtýr. Bu yaþ gruplarýnda mortalite ve morbidite daha yüksek olmakta ve yandaþ hastalýklarda sýk görülmektedir.Bu durum cerrahlarý tedavi protokolleri üzerinde tekrar düþünmeye yöneltmektedir. Duodenal ülser perforasyonu nedeni ile opere edilen 214 olgu Apache II skorlama sistemi kullanýlarak retrospektif olarak incelenmiþtir. Olgularýn % 81.7sinde perforasyonun kronik zeminde geliþtiði,% 12.8'inin akut ülser perforasyonu olduðu görülmüþtür. Hastanede kalýþ süresi ortalama 7 gün olmuþtur. Perforasyon çapý 0.5 cm'in altýnda olan olgularda kalýþ süresi 7.5 gün, 0.6cm- 1cm olanlarda 8.8 gün, 1 cm ve üzerinde olanlarda 16.2 gün olmuþtur. Hastanede kalýþ süresini uzatan faktörler 11 puanýn üzerindeki Apache II skoru, 1cm'nin üzerindeki perforasyonlar ve komplikasyonlarýn mevcudiyeti olmuþtur.Operasyonun türü hastanede kalýþ süresini etkilememiþtir.

Akut epidural hematom (AEH), akut subdural hematom (ASH), subakut subdural hematom (SSH), kronik subdural hematom (KSH), travmatik intraserebral hematom (TÝK) ve travmatik subaraknoid kanama (TSAK) olarak sýnýflayabileceðimiz travmatik intrakranyal kanamalar (TÝK) dördüncü dekat altý en önemli ölüm nedenlerinden birisidir. Son dört yýl içinde Þiþli Etfal Hastanesi Beyin Cerrahisi acil polikliniðimize baþ vuran 5410 kafa travmasý olgusundan TÝK tespit edilen 250 olgu retrospektif olarak deðerlendirildi. En sýk iki neden düþmeler ve trafik kazalarý idi. Olgularýn yaþý ilk dört dekatta ve yedinci dekatta pik yapmakta idi. Trafik kazalarýnýn yarýya yakýnýnda alkol kullanýmý, ilk dekatta görülen travmalarda bisiklet kazalarýnýn sýklýðý dikkati çekti. Yüzyirmiyedi olgu cerrahi, 123 olgu ise konservatif olarak tedavi edildi. En sýk görülen kanama tipi ASH idi. Mortalite oraný % 13.6 olup, en mortal kanama ASH olarak tespit edildi. Bu çalýþmada, TÝK'lerin tipleri, etyolojik ve fizyopatolojik özellikleri, tedavi prensipleri ve mortalite oranlarý göz önünde bulundurularak tartýþýldý.

Dicle üniversitesi Týp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniðinde 1991-l996 yýllarý arasýnda yaþlarý ortalama 9 (5-13) olan 9 kollum femoris kýrýklý hasta travmadan sonra ilk 24 saat içerisinde operasyona alýndý. Kýrýklar Delbet-Collona sýnýflamasýna göre gruplandýrýldýðýnda, 4'ü Tip I, 3'ü Tip II, 2'si ise Tip IV olarak deðerlendirildi. Ýntrakapsüler kýrýk hematomu boþaltýldýktan sonra açýk redaksiyon uygulandý. Hastalar ortalama 22 (13-36) ay takip edildiler. Ratlif kriterlerine göre 2 olgu kötü, 1 olgu orta, 6 olgu ise iyi olarak deðerlendirildi. Olgularýmýzdan 1 'inde avasküler nekroz, 1 'inde imlant yetmezliði ve koksa vara, 1 'inde ise erken epifiz kapanmasý geliþti. Çocuk deplase kollum femoris kýrýklarýnda erken dönemde intrakapsüler hematomun boþaltýlmasý, açýk redüksüyon ve internal fiksasyonun komplikasyon oranýný düþüreceði kanaatindeyiz.

Akut apandisit, cerrahinin en sýk rastlanan acil olgularýndandýr. Sadece hikaye, fizik muayene ve yardýmcý laboratuvar bulgularýna dayanýlarak taný koymak bazen güç olabilir. Þüpheli olgularda ultrasonografinin faydalý bir taný aracý olduðu bildirilmiþtir. Çalýþmamýz, akut apandisitin tanýsýnda ultrasonografinin sensitivite ve spesifitesini araþtýrmak amacý ile planlandý. Haziran 1995-Kasým 1997 tarihleri arasýnda 52 olgu çalýþmaya alýndý. Klinik muayene ve yardýmcý laboratuvar bulgularý ile 32 olguda akut apandisit tanýsý konuldu. 20 olgunun kliniði þüpheli idi. Ultrasonografýk inceleme sonucunda, 34 olguya akut apandisit tanýsý konuldu. Bu olgulardan 3'ü klinik olarak kesin akut apandisit ön tanýsý konulan olgular arasýnda ve 3'ü þüpheli olgular arasýnda idi. Klinik takip sonucunda, ultrasonografik incelemede apandisit ile uyumlu bulgu saptanmayan bir olguda akut apandisit saptandý. Ultrasonografide yanlýþ pozitif sonuç gözlenmedi. Ultrasonografinin akut apandisit tanýsýnda sensitivitesi %97.1, spesifisitesi% 1 00, pozitif tahmin deðeri %100, negatif tahmin deðeri %94.5 ve taný doðruluðu %98.1 olarak tesbit edildi. Ayrýca 6 olguda baþka ve 4 olguda ise ilave patolojiler saptandý. Sonuç olarak, ultrasonografinin, akut apandisitten þüphelenilen olgularý deðerlendirmede sensitivite ve spesifitesinin yüksek olduðu ve ilave abdomen patolojilerini tesbit ederek tedavinin planlanmasýna katkýda bulunduðu gözlendi.

Karýna yönelik ateþli silah yaralanmalarý yüksek mortalite ve morbidite oranýna sahip bir travma grubudur. Karýna yönelik ateþli silah yaralanmasý nedeniyle servisimizde opere edilen 55 hastanýn kayýtlarýný retrospektif olarak inceledik. Beþ olgu laparotomide organ yaralanmasý bulunmadýðýndan negatif eksplorasyon olarak deðerlendirildi (% 9.1). Geriye kalanlarýn 16'sýnda yalnýzca bir, 34'ünde ise birden fazla karýn içi organ yaralanmýþtý. En sýk yaralanan üç organ; kolon, ince barsak ve karaciðer idi. Üçü peroperatif dönemde olmak üzere toplam 7 hasta kaybedildi (% 12.7). Hastalarýn 10'unda deðiþik komplikasyonlar görüldü. Ortalama hastanede yatýþ süresi 14.3 gündü. Sonuç olarak; karýna yönelik ateþli silah yaralanmalarý, hastanede kalýþ süreleri uzun ve morbidite-mortalite oranlarý yüksek bir yaralanma þeklini oluþturmaya devam etmektedir.

Spinal subaraknoid kanama, sýklýkla spinal arteriovenöz malformasyon, anevrizma patlamasý veya tümör gibi nontravmatik lezyonlar sonucunda görülür. Literatürde travmanýn neden olduðu spinal subaraknoid kanamaya çok az rastlanmýþtýr. Bu çalýþmada, pleksus brakiyalis yaralanmasýna baðlý monoparezinin araþtýrýlmasý sýrasýnda, manyetik rezonans görüntülemesinde rastlantýsal olarak saptanan travmatik servikal spinal subaraknoid kanama olgusu sunulmuþtur.